آنچه در این مطلب می‌خوانیم:

• پروبیوتیک‌ چیست؟
• پروبیوتیک‌ها چگونه کار می‌کنند؟
• نحوه عملکرد پروبیوتیک‌ها
• مزایا و فواید پروبیوتیک‌ها روی سلامتی
• کاهش وزن
• منابع پروبیوتیک‌ها
• آیا پروبیوتیک‌ها بی‌خطر هستند؟

این روزها در رسانه‌ها و فضای مجازی واژه پروبیوتیک و تاثیر آن روی سلامتی را زیاد شنیده‌ایم. در این مطلب درباره پروبیوتیک و مزایای کلی آن می‌خوانیم.

پروبیوتیک‌ چیست؟

پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌های زنده و مفیدی هستند که با تنظیم تعادل میکروبیوم طبیعی بدن، به ویژه سیستم گوارش، سطح سلامت عمومی بدن را تقویت می‌کنند. «پروبیوتیک‌ها» شامل مجموعه‌ای از باکتری‌های مفید و همچنین برخی مخمرها است.
میلیاردها میکروب در بدن ما زندگی می‌کنند. میکروب‌های بدن ما در دو دسته کلی «خوب» و «بد» قرار می‌گیرند. اغلب میکروب‌های بدن ما مفید هستند و تنها گروه کوچکی در دسته «بدها» قرار می‌گیرند. «پروبیوتیک‌ها» از جمله «میکروب‌های خوب» هستند و برای عملکرد بدن ضروری هستند. در این مقاله، به بررسی نحوه عملکرد پروبیوتیک‌ها و فواید آن‌ها برای قسمت‌های مختلف بدن خواهیم پرداخت.

پروبیوتیک‌ها چگونه کار می‌کنند؟

بدن انسان و به ویژه میکروبیوم روده یک اکوسیستم پیچیده شامل میلیاردهای باکتری است که در تعامل نزدیک با سلول‌های بدن ما قرار دارند. [مبکروبیوم روده چیست]

میکروبیوم چند عملکرد ضروری برای بدن انجام می‌دهد:
• هضم غذایی
• تولید ویتامین
• تقویت سیستم ایمنی

پروبیوتیک‌های با افزایش سطح باکتری‌های «خوب» به حفظ تعادل این اکوسیستم کمک می‌کنند. این عملکرد به ویژه زمانی اهمیت دارد که بدن در شرایط نامطلوبی به سر می‌برد و تعادل میکروبیوم طبیعی در معرض آسیب قرار دارد، از جمله:
• بیماری [بیماری‌هایی که تعادل میکروبیوم را بر هم‌ می‌زنند]
• مصرف آنتی‌بیوتیک [تاثیر آنتی‌‌بیوتیک بر میکربیوم روده]
• تغییرات رژیم غذایی [رابطه بین رژیم غذایی و میکروبیوم روده]

نحوه عملکرد پروبیوتیک‌ها

1. تقویت سد روده: پروبیوتیک‌ها پوشش روده را تقویت می‌کنند و بدین طریق از ورود پاتوژن‌های مضر به خون جلوگیری می‌کنند.
2. رقابت با پاتوژن‌ها: پروبیوتیک‌ها با اشغال فضا، رشد باکتری‌های مضر را محدود کرده و تعادل را در سیستم گوارش حفظ می‌کنند.
3. تولید عوامل ضدمیکروبی: پروبیوتیک‌ها با تولید ترکیباتی مانند لاکتیک اسید باکتری‌های مضر را مهار می‌کند.
4. تنظیم سیستم ایمنی: پروبیوتیک‌ها به تنظیم و تحریک سیستم ایمنی کمک کرده و به بدن در مدیریت التهاب کمک می‌کنند. [بهبود التهاب با سبزیجات تخمیری]

مزایا و فواید پروبیوتیک‌ها روی سلامتی

1. سلامت گوارش

• تنظیم تعادل میکروبیوم روده: عدم‌تعادل میکروبیوم روده به این معناست که تعداد زیاد باکتری مضر وجود داشته باشد و تعداد باکتری‌های مفید به نسبت کمتر باشد که نتیجه این عدم‌تعادل عبارت است از مشکلات گوارشی مثل اسهال، یبوست، نفخ و…، آلرژی، مشکلات روانی و چاقی.
• پیشگیری و درمان اسهال: پروبیوتیک‌ها به‌طور موثر از اسهال ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها جلوگیری و آن را درمان می‌کنند.
• پیشگیری و درمان یبوست: برخی سویه‌های پروبیوتیک مثل بیفیدوباکتریوم می‌تواند یبوست را بهبود ببخشند و دفع را تسهیل کنند. [بهبود یبوست با پروبیوتیک‌ها]
• سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS): سویه‌های مانند بیفیدوباکتریوم و لاکتوباسیلوس به کاهش علائم IBS (نفخ، گاز، درد شکم) کمک می‌کنند. [لینک به IBS]
• بیماری التهابی روده (IBD): پروبیوتیک‌ها به کاهش التهاب در شرایطی مانند کولیت زخمی کمک می‌کنند. [لینک به IBD]
• تقویت سیستم ایمنی در روده: روده بخش بزرگی از سیستم ایمنی را تشکیل می‌دهد. پروبیوتیک‌ها با تقویت مکانیسم‌های دفاعی پوشش روده به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کنند.
• عدم تحمل لاکتوز: برخی سویه‌های پروبیوتیک لاکتاز تولید می‌کنند. این آنزیم لاکتوز را می‌شکند و بدین طریق به افرادی که عدم‌تحمل لاکتوز دارند کمک می‌کنند به راحتی لبنیات مصرف کنند. [بهبود عدم تحمل لاکتوز و پروبیوتیک‌ها]

2. تقویت سیستم ایمنی

پروبیوتیک‌ها نقش حیاتی در تقویت سیستم ایمنی دارند. پروبیوتیک‌ها با افزایش تولید آنتی‌بادی‌ها و تحریک سلول‌های T و همچنین تقویت پوشش روده و کاهش التهاب، به کاهش خطر عفونت‌های مزمن و آلرژی‌ها کمک می‌کنند. [رابطه بین تقویت سیستم ایمنی و پروبیوتیک‌ها]

3. سلامت دهان

محیط دهان میکروبیوم خاص خود را دارد. پروبیوتیک‌ها می‌توانند پلاک‌ را کاهش دهند، از بیماری‌های لثه جلوگیری کنند و بوی بد دهان را کنترل کنند. سویه‌هایی مانند «استرپتوكوكوس سالیواریوس» باکتری‌هایی را که باعث پوسیدگی دندان و التهاب لثه می‌شوند، کنترل می‌کنند. [سلامت دهان، با پروبیوتیک‌ها]

4. سلامت روان و محور روده-مغز

پروبیوتیک‌ها از طریق محور روده-مغز، بر سلامت روان تاثیر می‌گذارند و با تولید نورترنسمیترهایی مانند سروتونین و دوپامین عمل می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که پروبیوتیک‌ها طی ۱ الی ۲ ماه به کاهش علائمی چون افسردگی، اضطراب، اوتیسم، اختلال وسواسی فکری-عملی (OCD) کمک می‌کنند. (بهبود علائم روانی با پروبیوتیک‌ها) [محور روده-مغز چیست]

5. سلامت قلب

برخی پروبیوتیک‌ها، به‌ویژه لاکتوباسیلوس، به کاهش سطح کلسترول بد (LDL) کمک می‌کنند. آنها این کار را را با تجزیه صفرا در روده انجام می‌دهند، در واقع بدین طریق مانع بازجذب صفرا به جریان خون می‌شوند [رابطه بین پروبیوتیک‌ها و متابولیسم صفرا]. پروبیوتیک‌ها همچنین به تنظیم فشار خون، کاهش تری‌گلیسرید، کاهش نشانگرهای التهابی، کنترل وزن و کنترل سطح قند خون کمک می‌کنند که این امر به سلامت کلی قلب کمک می‌کند.
[رابطه بین پروبیوتیک‌ها و فشار خون]
[رابطه بین پروبیوتیک‌ها و کنترل وزن]
[رابطه بین پروبیوتیک‌ها و قند خون]
[رابطه بین پروبیوتیک‌ها و سلامت قلب]

6. سلامت پوست

پروبیوتیک‌ها می‌توانند با کاهش التهاب به بهبود شرایط پوستی مانند آکنه، اگزما و روزاسه کمک کنند. سیستم ایمنی را تقویت کرده و بدین طریق به سلامت پوست کمک می‌کنند و باعث می‌شوند پوست حساسیت کمتری به محرک‌های محیطی داشته باشد.
[تأثیر پروبیوتیک‌ها بر سلامت پوست]

۷. کاهش وزن

پروبیوتیک‌ها به روش‌های مختلفی می‌توانند به کاهش وزن کمک کنند. برای مثال برخی از آنها از جذب چربی‌های رژیم غذایی به روده جلوگیری می‌کنند.
[تأثیر پروبیوتیک‌ها بر کاهش وزن]

منابع پروبیوتیک‌ها

پروبیوتیک‌ها به‌طور طبیعی در غذاهای تخمیری مانند مانند ماست، کفیر و سبزیجات تخمیری مانند ساورکرات، کیمچی، کامبوجا، خیار ترش و…. وجود دارند. این غذاها حاوی سویه‌های پروبیوتیکی منحصر به فرد با فواید خاص برای سلامت هستند. این سبزیجات تخمیری با تنوع بالا و طعم‌های بی‌نظیر در تخمیرخانه موجود هستند. برای آشنایی بیشتر و تهیه این سبزیجات می‌توانید به این لینک مراجعه کنید. همچنین مکمل‌های پروبیوتیک نیز می‌توانند سویه‌هایی مانند لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس و بیفیدوباکتریوم بیفیدوم را فراهم کنند که برخی نیازهای سلامتی را برآورده می‌کنند.

آیا پروبیوتیک‌ها بی‌خطر هستند؟

پروبیوتیک‌ها برای اکثر افراد ایمن هستند. البته ممکن است در ابتدا با عوارض جانبی خفیف مانند گاز یا نفخ داشته باشند که معمولا با گذشت زمان کاهش می‌یابد. افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند باید قبل از استفاده از پروبیوتیک‌ها با پزشک خود مشورت کنند زیرا خطر جزئی عفونت وجود دارد.
[موارد منع مصرف پروبیوتیک‌ها]

نتیجه‌گیری

پروبیوتیک‌ها فقط برای سلامت گوارش نیستند، بلکه روی جوانب مختلف سلامتی از جمله سیستم ایمنی، سلامت روان، سلامت قلب، پوست و… اثربخش هستند. پروبیوتیک‌ها که در غذاهای طبیعی و مکمل‌ها یافت می‌شوند و یک افزوده ارزشمند برای داشتن یک سبک زندگی سالم به حساب می‌آیند. پروبیوتیک‌ها می‌توانند به طور کلی به سلامت شما کمک کنند، بدین منظور می‌توانید با مشورت متخصصان سلامت خود سویه‌های مناسب پروبیوتیک‌ها را انتخاب کنید و از خواص آنها بهره‌مند شوید.